Co to jest GBS?
WYMAZY W KIERUNKU GBS – PROFILAKTYKA ZAKAŻEŃ OKOŁOPORODOWYCH
Dr Anna Kryza: Ciężarne często pytają o 'badanie w kierunku GBS’ – po co je wykonujemy, 'czemu nie dostaję leczenia skoro posiew jest dodatni’, 'czemu badanie wykonujemy dopiero w zaawansowanej ciąży, przecież lepiej jak najwcześniej wyleczyć infekcję’? Postanowiłam rozwiać wątpliwości dotyczące tego zagadnienia, które nurtuje tak wiele przyszłych mam.
Paciorkowiec grupy B (Streptococcus agalactiae, GBS – group B Streptococcus) jest bakterią często występującą w drogach płciowych, moczowych i dolnym odcinku przewodu pokarmowego człowieka. Ocenia się że nawet 10-30% kobiet jest nosicielkami tego drobnoustroju, nie będąc tego świadomym, gdyż w większości przypadów mamy do czynienia z kolonizacją (bakteria jest obecna i namnaża się ale nie powoduje żadnej reakcji ze strony organizmu, tzw. zasiedlenie – nie jest to infekcja!). Kobiety ciężarne są szczególnie narażone na pojawienie się paciorkowców ze względu na wyjątkowo korzystne warunki panujące w drogach płciowych w tym okresie życia kobiety.
Pomimo iż paciorkowiec bytuje w organizmie ciężarnej to nie dla niej stanowi największe niebebezpieczeństwo lecz dla jej nienarodzonego dziecka już po porodzie. W trakcie porodu bowiem dochodzi do przeniesienia drobnoustroju przez jamę ustną do układu oddechowego i pokarmowego noworodka. Dzieje się tak u 70% kobiet GBS dodatnich, u których nie podjęto odpowiedniej profilaktyki w trakcie porodu, co omówimy w dalszej części artykułu. Infekcje wczesne (w ciągu 7 dni od porodu) mogą przebiegać pod postacią różnego rodzaju chorób dróg oddechowych np. zapalenia płuc, albo nawet zakażeń ogólnoustrojowych (posocznica). Infekcje późne – między 7-90 dniem życia dziecka mają charakter niespecyficzny i mogą się manifestować gorączką, osłabieniem, chorobami dróg oddechowych, zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych. Jak widać konsekwencje kolonizacji u matki mogą być bardzo poważne dla jej nowonarodzonego dziecka.
Częstość występowania GBS oraz poważne konsekwencje jakie niesie ze sobą zakażenie noworodka w trakcie porodu skłoniły specjalistów do wypracowania i wprowadzenia w życie metod diagnostycznych i odpowiedniej profilaktyki, które to działania mają na celu ograniczenie do minimum ryzyka związanego z obecnością paciorkowca gr. B w drogach płciowych kobiety ciężarnej. Każda ciężarna powinna mieć wykonany wymaz w kierunku obecności paciorkowca gr. B pomiędzy 35-37 tygodniem ciąży, tak aby uzyskać wynik przed rozpoczęciem czynności porodowej. Wcześniejsze pobieranie wymazów w tym kierunku u ciężarnych z prawidłowym przebiegiem ciąży nie jest uzasadnione z uwagi na łatwość przenoszenia się drobnoustroju w tej grupie kobiet oraz brak wskazań do leczenia kolonizacji tym drobnoustrojem – leczenie nie przynosi trwałych efektów a naraża na działania stosowanych leków.
Działania profilatkyczne podejmuje się na sali porodowej. Polegają one na podawaniu odpowiednich (bezpiecznych dla dziecka) antybiotyków mających na celu zapobieganie przenoszeniu się bakterii z matki na noworodka. Wskazaniem do podjęcia profilaktyki jest nie tylko uzyskanie dodatniego wyniku wymazów ale także dane z wywiadu i sytuacja położnicza: rozpoczęcie porodu przed uzyskaniem wyniku wymazów (przed 35-37hbd), wystąpienie infekcji spowodowanej Str. agalactiae gr B u noworodka po poprzednich porodach, dodatni wynik posiewu moczu (obecność paciorkowca gr B) na którymkolwiek etapie obecnej ciąży. Pacjentki podające w wywiadzie uczulenie na niektóre antybiotyki również nie muszą się obawiać gdyż będzie u nich zastosowany antybiotyk zastępczy wg rekomendacji PTG.
Postępowanie z noworodkiem po porodzie także zależy od wyniku wymazów wykonanych w trakcie ciąży i w przypadku ich braku lub wyników dodatnich również od zastosowanej profilaktyki okołoporodowej. Noworodki matek GBS dodatnich, w zależności od zastosowanej profilaktyki wymagają intensywniejszego nadzoru neonatologicznego a czasami dodatkowych badań diagnostycznych, które pomogą na wczesne rozpoznanie i podjęcie wczesnego leczenia w przypadku wystąpienia objawów infekcji.